Herbas da noite
Herbas da noite
Esta pequena guía das herbas de San Xoán non ten máis intención cá de recoller os usos populares e propiedades das herbas que se apañan na véspera desta data máxica. Esta idea nace da constatación de que a medida que pasan os anos vaise perdendo esta tradición e, con ela, os nomes das plantas, e as plantas mesmas, ao iren desaparecendo as depositarias (pois maiormente son mulleres) desta humilde pero entrañable sabedoría.
Eu fun polo monte con elas de pequena e gardo memoria desas tardes en que descubrir o “tromentelo”, o “fento en crus” ou os poexos era unha alegre, divertida e enriquecedora aventura. Máis tarde fun quen de recoñecer arrecendos que me trasladaron a esas tardes despreocupadas e felices e alimentaron a miña memoria visual e olfactiva.
A noite de San Xoán
Na noite de San Xoán prodúcense distintas manifestacións de orixe máxica para celebrar o solsticio de verán e o inicio dunha estación que supuña a coroación do traballo campesiño e o premio ao seu esforzo: fogueiras para escorrentar os malos espíritos e atraer o favor das divindades, rituais de fertilidade nas praias (baño das nove ondas), esconxuros…Unhas manifestacións de orixe pagá que o cristianismo asimilaría baixo o nome de Día de san Xoán Bautista.
De todas estas manifestacións, a máis difundida de todas elas, a máis popular, era a recollida das herbas máxicas de San Xoán. Unha serie de herbas, follas e flores son apañadas no serán da véspera do San Xoán. Despois de mergullalas en auga collida en sete fontes e polas a serenar durante a noite do 23 ao 24 de xuño, ao raiar o sol a xente da casa lavaba a cara con esta arrecendente auga. Entre as propiedades que se lle atribúen, están a de escorrentar os malos espíritos, atraer a boa sorte e aumentar a beleza das mozas.
Dores Pereira
As plantas recollidas
A seguir poden consultar as plantas que atoparán no libro. A vocación do libro é máis a de ser un obxecto artístico que unha guía de campo ao uso. Como consideramos que os novos medios xa nos permiten acceder á información xenérica, pretendemos aportar con esta publicación un valor diferente. Porén introducimos un apartado cun código QR que conduce a esta páxina, para que calquera poida navegar por elas e completar a imformación que precisase.
As ilustracións
As ilustracións fixéronse mediante a técnica do “dripping” na procura do efecto de volume das follas que se fixaban e se prensaban sobre o papel dos herbarios. Para conseguir aínda máis efecto de relevo fotografáronse os orixinais con luz rasante. O medio usado nas pinturas é acrílico sobre papel formato A3. A paleta de cor escollida responde á procura dos tons óxidos e ocres, simulando as plantas envellecidas co paso do tempo.
A inspiración
.
Como referencias para facer que o libro tivese un diálogo armónico entre texto, ilustración e espazo branco inspirámonos nas seguintes obras:
Herbario de Emily Dickinson. 1845
Como exemplo de como se pode combinar ciencia, poesía e sentido estético nunha mesma publicación. O xeito no que as plantas xacen no papel, secas, como cadaleitos foi o punto de partida e modelo das ilustracións que iluminan esta guía.
Manuscrito Voynich. S.XV.
Un misterioso libro ilustrado escrito nun sistema aínda non identificado. A maneira na que os textos dialogan coas imaxes deunos pistas de como enfocar o deseño editorial.
A obra final
O libro componse de 100 páxinas cosidas con ilustracións a cor . O seu formato é A5, con cuberta branda e lapelas
Sobre as autoras
Dores Pereira traballa como profesora de Lingua Galega nun instituto da contorna e ocupouse da parte literaria, que recolle a súa experiencia persoal con estas plantas e información sobre usos medicinais, curiosidades, refráns ou cancións
Paula Lago é Licenciada en Arquitectura e dende hai uns anos está estreitamente ligada á creación artística, en especial á pintura, ocupouse da ilustración e do deseño editorial.
O torreiro
O torreiro
Baudelaire e Rilke afirmaron que a verdadeira patria é a infancia. Unha patria en ocasións inhóspita, fría, na que a mirada infantil busca a luz entre as tebras, co impulso irresistible do gromo que fura o duro talo reseco da esgotada planta. Mais o tempo pasa, a luz esmorece…, e unha chega a esquecer que nun recanto profundo da alma segue esa nena, coa súa mirada limpa e expectante, quizais cunha muda acusación. Esa nena da que apenas queda o esvaído recordo. E unha pregúntase, como Celso Emilio: Que diría de min a nena que fun? A resposta non é moi alentadora.
Porén, a vida é imprevisible. E un día esa nena aparece debruzada nunha páxina en branco, coa súa mirada soñadora famenta de beleza, rescatada da longa noite da memoria por un ser sensible e luminoso que resulta ser filla miña, e filla súa, quizais máis súa que miña, froito máis da súa teimosa persistencia que das miñas escasas forzas. Velaí como a vida tece fíos vagarosos e subtís entre o pasado e o presente, entre a sombra e a luz.
Dores Pereira
Ilustracións
As ilustracións pretenden evocar a época onde se encadra o relato. Finais dos anos 60, na galiza rural. A obra xoga coa dicotomía escuridade/ luz. Utilicei unha técnica mixta acuarela+pastel+tinta para responder aos distintos matices do conto. Pensei que traballar con acuarela era un bo xeito de tratar as paisaxes e as partes que requerían máis luz. Os pasteis permitiríanme acadar máis textura e plasticidade e a liña de tinta dábame a posibilidade de definir certos rasgos cando conviña.
Como inspiración podo nomear a Bernard Buffet polos seus retratos con ton melancólico e a Gian Alfonso Pacinotti (Gipi) pola súa capacidade como acuarelista e polo ritmo narrativo das súas historietas.
Referencias
Películas como “Cría Corvos”, revistas que adoitaba ler a miña nai como “El Caso“, as paisaxes de Atios, imaxes metafóricas como as viñas emulando arañas, compuxeron o collage no que me baseei para construir as ilustracións deste relato
As fotografías antigas da familia, as actrices de películas de mediados de s.XX , esceas de circo… unha vai compondo uns recordos inexistentes, a través da construción dun imaxinario e das conversas con Dores, a autora do relato.
O deseño editorial
O conto componse de 40 páxinas cosidas con ilustracións a cor, o seu formato é 195x200mm. A narrativa constrúese como unha secuencia de planos, como se fosen “frames” dunha película, ou eu ao menos imaxinábaa así.
As autoras
Dores Pereira traballa como profesora de Lingua Galega nun instituto da contorna e ocupouse da parte literaria, que recolle a súa experiencia persoal con estas plantas e información sobre usos medicinais, curiosidades, refráns ou cancións
Paula Lago é Licenciada en Arquitectura e dende hai uns anos está estreitamente ligada á creación artística, en especial á pintura, ocupouse da ilustración e do deseño editorial.